Geplunderd en beschoten

Geplunderd
en  beschoten

< Gebouw

 

Grote Kerk houdt stand

Het vredige hart van een geloofsgemeenschap, dat hoort een kerk te zijn. Maar als strategische locatie tussen Holland en Utrecht is Naarden vaak doelwit bij conflicten. Soms is er schade, meestal komt de kerk er genadig af.

 

Een bende Geuzen, 1572

Naarden wil aanvankelijk het liefst neutraal blijven in de zestiende-eeuwse onafhankelijkheidsstrijd tegen de Spaanse overheerser Filips II. De meeste inwoners zijn katholiek en Spaansgezind, maar hun leven daarvoor op het spel zetten? Dat is teveel gevraagd. Dus houden ze zich koest. Maar als de Naarders moeten meebetalen aan de soldij van in de stad gelegerde Spaanse soldaten, komt een deel van de burgers in opstand. Ze smokkelen een bende Geuzen binnen. Naarden, dat is ontsnapt aan de Beeldenstorm van 1566, wordt in 1572 alsnog geheel geplunderd.

De Spaanse moord, 1572

De Spanjaarden laten dit niet over hun kant gaan en een belegering van Naarden volgt. Afgevaardigden van het stadsbestuur, waaronder Hortensius, onderhandelen met de Spaanse legeraanvoerder Julian Romero. Op voorwaarde dat de burgers gespaard worden, geeft Naarden zich over. Eind goed al goed, zo lijkt het. Niets is minder waar. Met een list vermoorden de Spanjaarden achthonderd burgers, het merendeel van de inwoners. Het is een ongekend bloedblad. De hertog van Alva schrijft aan Filips II dat geen kind is ontkomen. Lambertus Hortensius, een van de weinige overlevenden, beschrijft de gebeurtenissen.

Rampjaar (1672-1673)

Bijna een eeuw blijft het rustig. Tot 1672. Het hele land verkeert in crisis, met buitenlandse aanvallen en binnenlandse twisten. De Fransen vallen Nederland binnen. Naarden wordt bezet en de katholieke eredienst wordt hersteld. Een jaar later kan stadhouder Prins Willem III de stad weer bevrijden, al loopt de Grote Kerk daarbij flinke schade op. Honderd jaar na de bevrijding, in 1773, komt er een marmeren eerbetoon aan Willem III in de kerk.

Op het monument prijken zijn portret, de plattegrond en het wapen van Naarden. De lofdichten en loftrompet benadrukken de dankbaarheid van de Naarders dat ‘Willems heldenmoed der Franschen trots deed vallen en Hollands sleutel uit hun ijzren vuisten wrong.’

Franse bezetting (1795-1814)

In 1795 wordt Naarden een tweede keer door de Fransen bezet. Dit keer moet de adel het ontgelden. Afbeeldingen van familiewapens in de kerk worden weggehakt. De Fransen verwoesten ook de bekroning van het koorhek, met daarop het wapen van Karel V. Pas in 1978 wordt dat gereconstrueerd.

 

Beleg van Naarden (1813-1814)

Na de val van Napoleon vertrekken de Franse bezetters uit ons land. Behalve uit Naarden. Hier weigert de Franse vestingcommandant Quitard de la Porte zich over te geven. Het beleg van Naarden door een Hollandse troepenmacht duurt bijna een half jaar. Uiteindelijk zijn er zo’n 2.500 kogels nodig om de stad te bevrijden. De toren krijgt een aantal voltreffers te verduren; granaten slaan door het kerkdak en exploderen op de grafzerken. In mei wappert de witte vlag op de toren van de Grote Kerk: De la Porte heeft zich overgegeven.

Wie met kerkklokken schiet, wint de oorlog niet! (1940-1945)

Zoals het geval zal zijn bij veel Nederlandse kerkgebouwen, overleeft ook de grote bronzen luidklok van de Grote Kerk de Tweede Wereldoorlog niet. Die wordt in Duitsland omgesmolten tot kanonnen en granaten. Wel nemen de kerkbestuurders het zekere voor het onzekere en brengen het zestiende-eeuwse koorhek al in maart 1940 in veiligheid. Net op tijd, want op 10 mei 1940 valt het Duitse leger Nederland binnen. Rond half vier ’s ochtends loeit in Naarden de sirene. Twee dagen later worden ook de lichtkronen en andere kostbaarheden opgeslagen in de speciale bomvrije kluis in de kerk.